O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti direktor o’rinbosari Xalilillo Xamidov “II TDIU Taraqqiyot strategiyasi forumi: Global va milliy iqtisodiyot trendlari” xalqaro forumida taqdimot qildi




Taqdimotda Institutda hududiy rivojlanish bo’yicha olib borilayotgan tadqiqotlar natijalari, zamonaviy ilmiy metodlar va tadqiqotlarning “O’zbekiston - 2030” Strategiyasi bilan uyg’unligi yoritildi:

🔹 “Ko’chalar kimga tegishli?” Toshkentdagi tirbandliklar;
🔹 Sun’iy yo’ldosh tasvirlari: urbanizatsiya va yashil makonlar;
🔹 Auksionda sotilgan yerlar hamda shaharlar bosh va master rejalari;
🔹 Chiziqli programmalashtirish masalasi: Ijtimoiy obyektlarni optimal joylashtirish;
🔹 Google trends: aholi daromadlarini o’lchash;
🔹 Qo’qon shahri rivojlanish konsepsiyasi.

1. MHTI tadqiqot natijalari Toshkent shahrida tirbandliklar jami uzunligi 119 kmgacha yetayotganligini ko’rsatmoqda. Ko’plab tadqiqot natijalar yo’llarni yanada kengaytirish tirbandlikka yechim bo’la olmasligini hisobga olgan holda, odamlarni shahar dizayni markaziga qo'yish uchun jamoat transport bo’yicha yondashuvlarni qayta ko'rib chiqish maqsadga muvofiq (Thalia Verkade, Marco te Brömmelstroet (2022). “Movement: how to take back our streets and transform our lives”).

2. Nima uchun “O’zbekiston - 2030” Strategiyasining 100 maqsadining salkam 1/10 qismi (8 maqsad) atrof-muhitni muhofaza qilish, xususan yashillik darajasini kengaytirishga qaratildi? Tadqiqot natijalariga ko‘ra, so‘nggi 5 yilda yashillik darajasi Toshkent shahrining Shayxontohur tumanida 26%, Yakkasaroy tumanida 23%, Olmazor tumanida 33%, Mirzo Ulug‘bek tumanida 18% ga qisqargan.

3. Farg’ona vodiysi, Toshkent, Samarqand, va Surxondaryo viloyatida urbanizatsiya darajasi jadal sur’atlarda ketmoqda. “O’zbekiston – 2030” Strategiyasida urbanizatsiya darajasini 60%ga yetkazish, Samarqand va Namangan shaharlarini “millionlik shaharlar”ga aylantirish, aholisi 300 mingdan ko’p bo’lgan shahar va tumanlar sonini 28 taga yetkazish maqsad qilingan.

4. Samarqand shahri hududiga Pastdarg‘om tumanidan 7 ta mahalla (umumiy maydoni 1245 ga) qo‘shildi. Ushbu mahallar aholisiga birdek qulay bo’lishi uchun ijtimoiy obyektlarni (kasalxona, tez yordam, yong‘inni o‘chirish) qaysi manzilda qurish lozim? Chiziqli programmalashtirish masalasi bo’yicha tadqiqot natijalari: Balxiyon va Kamolot mahalla fuqarolar yig’inida.

5. Tadqiqot so’rovlarida eng qiyin masalardan biri aholi daromadlarini aniqlash hisoblanadi. Google Trends platformasi ma’lumotlari aholi daromadlarini baholashning muqobil ko‘rsatkichi sifatida xizmat qiladi. Toshkent shahri hamda Navoiy va Toshkent viloyatlarida aholining uzoq muddatli tovarlar -  konditsioner, mebel, muzlatgich, televizor, avtomobil va mobil aloqa vositalariga bo‘lgan talabi nisbatan yuqori hisoblanadi.

6. Xitoy tajribasi: urbanizatsiya va qishloqlarni rivojlantirishda kichik va o‘rta shaharlarda transport va kommunikatsiya, uy-joy kommunal xo‘jaligini rivojlantirish, "Shahar-qishloq integratsiyasi siyosati"ni olib borish, qishloqlarni sanoatlashtirish, xususan mahalliy ishlab chiqarishdan mashtabli ishlab chiqarishga o‘tish (qo‘ziqorin, gul, meva ishlab chiqarish bo‘yicha qishloq xo‘jaligi parklari), hunarmandchilikni rivojlantirish lozim.

7. Germaniya tajribasi: Biznes va ilm-fan korporatsiyasini yo’lga qo’yish orqali iqtidorli yoshlarni mahalliy ishlab chiqarishga jalb qilish va ularning boshqa hududlarga chiqib ketishining oldini olish lozim. Klasterlar biznes va fan o‘rtasidagi hamkorlikni rivojlantiradi, innovatsiya, ilm sig‘imli tarmoqlarni rivojlantirish ustuvorligi hamda loyihalarni ishlab chiqish va amalga oshirishda tumanlarning mustaqilligini ta’minlash hududlarning rivojlanishiga katta hissa qo’shadi.

921